De Friese stoelklok is een vroeg type klok. Daar waar de Friese staartklok in de 18e eeuw haar intrede deed, zien we de Friese stoelklok al in de vroege 17e eeuw ontstaan. De meeste Friese stoelklokken zijn in het derde kwart van de 18e eeuw gemaakt. Ondanks deze hoogtijdagen komen stoelklokken minder voor dan de staartklokken. De oorzaak zal de ouderdom zijn (de meeste staartklokken zijn van rond 1850) maar ook de kwetsbaarheid. Het sierlood rondom de wijzerplaat en op de kap is kwetsbaar en veelal beschadigd en incompleet.
De Friese stoelklok voorafgaand aan de restauratie.
Het uurwerk heeft veel overeenkomsten met de Friese staartklok. Het kenmerkende verschil is het systeem van slingeraandrijving en de slinger. De Friese staartklok heeft een lange slinger die rustig heen en weer beweegt, de zogenaamde “ankergang”. De Friese stoelklok heeft een wat complexere “spillegang” met een vrolijke, wat meer bewegelijke slinger. De restauratie heeft dan ook veel overeenkomsten met het door mijn beschreven document “voorbeeld restauratie Friese stoelklok” waarnaar ik dan ook naar verwijs.
Links : resultaat na wegkrabben / Rechts : een typische latere beschildering
Meestal zijn Friese stoelklokken door de eeuwen heen diverse keren overgeschilderd. Soms wel vier verschillende voorstellingen over elkaar heen. Bij staartklokken is dit in mindere mate het geval. Dat komt omdat staartklokken jonger zijn en bovendien worden beschermd door een glazen deur. De wijzerplaat van een stoelklok heeft dit niet en wordt daardoor sneller vuil. Ook draagt het veranderende modebeeld er aan bij, dat men de voorstelling wijzigde. Zoals eerder genoemd is het sierlood een zeer kwetsbaar onderdeel. Vaak is het beschadigd, incompleet en ook later aangevuld met verkeerde ornamenten. Ook is het lood diverse malen beschilderd waardoor de mooie tekening en scherpte is verdwenen.
Meestal is de opdracht om het uurwerk weer te laten functioneren. Echter het is een optie om het avontuur aan te gaan en ook de wijzerplaat, het sierlood en de kast terug te brengen naar de originele beschildering. De oude verflagen worden tot de eerste beschildering weggekrabd en vervolgens weer opgeschilderd met de mooie originele voorstelling. Het sierlood wordt ontdaan van alle verflagen en verguld. Ontbrekende of beschadigde loden ornamenten worden aangevuld en gerestaureerd. Soms worden ornamenten die later zijn toegevoegd in overleg met de klant verwijderd. In de hieronder afgebeelde klok waren de meerminnen van blik en in de 20e eeuw toegevoegd. Hoewel loden meerminnen rondom de wijzerplaat voorkomen was dit een ornament dat origineel niet op deze klok heeft gezeten. Klanten die kiezen voor een totale restauratie vinden het spannend maar zijn zonder uitzondering verbaasd en zeer verheugd na het zien van het eindresultaat.
Hieronder: dezelfde klok, na restauratie.
