Restauratie Friese staartklok

Hieronder volgt een beschrijving van een restauratie van een Friese staartklok. Friese klokken worden regelmatig ter reparatie aangeboden en daarom een mooie gelegenheid om een restauratie nader te beschrijven.

Een klant belde en vroeg of ik langs wilde komen. Er was ooit een Friese staartklok gekocht en deze klok liep onregelmatig. Daarnaast was het niet mogelijk om de wekkergewichtjes goed op te hangen. Bij de klant aangekomen zag ik dat er veel meer aan de hand was en na overleg is besloten om de klok geheel te laten reviseren en in oude staat terug te brengen.

In het atelier werd het uurwerk van de kast gescheiden. Het uurwerk was in bijzonder slechte staat: zeer vuil, vettig en veel slijtage (zie foto hiernaast). Dit klinkt misschien allemaal dramatisch, maar voor mij zijn dit de meest leuke opdrachten omdat het uiteindelijk resultaat enorm verschilt met deze toestand; dankbaar werk dus.

Ook aan de kast zaten veel gebreken zoals kastpennen die ontbraken, geen wekkerketting aanwezig en kapschildjes die los zaten.

Een opvallende “reparatie” die ooit is verricht door een amateur was het solderen van het grondrad van het gaande (of loop)werk. Ik heb nooit zoveel tinsoldeer bij elkaar gezien. Er is geprobeerd om plaat en as aan elkaar te maken terwijl een eenvoudige klinkverbinding origineel is en vele malen mooier en eenvoudiger. Na het verwijderen van het tin en het vervangen van de versleten kettingsporen en loodplaten ziet u hieronder het resultaat hoe dit tandwiel weer in originele staat is teruggebracht. De originele ijzeren zijplaten heb ik kunnen behouden en in de loodmenie gezet, zoals het hoort!

Hierboven noemde ik het vervangen van de kettingsporen. Dit zijn stervormige tandwielen waar de ketting over loopt. Een veelvoorkomende beoordelingsfout is dat bij het schokgewijs zakken van het gewicht de oorzaak wordt gezocht in een versleten ketting terwijl versleten kettingsporen veelal het feitelijke probleem vormt.Wanneer het kettingspoor wordt vervangen dan moet ook de ketting worden vervangen omdat de oude ketting veelal niet meer correspondeert met het nieuwe kettingspoor.

Hiernaast ziet u een gedemonteerd slagwerkspoor. Links de ijzeren zijplaten en rechts de 2 loodplaatjes en het versleten sterrad. In het midden zit u van onder naar boven een nieuw loodplaatje, een nieuw sterrad en het tweede loodplaatje. Let op de versleten tanden van het oude sterrad dat geen voldoende grip meer heeft op de ketting waardoor de ketting doorslipt. De ijzeren platen aan de linkerzijde van de foto kon ik behouden. Vaak zie ik dat er door collega’s voor de snelle methode wordt gekozen en een compleet nieuw spoor inclusief nieuwe zijplaten wordt besteld. Dit scheelt veel tijd maar haalt onnodig originele onderdelen uit het uurwerk.

Ook werd er aandacht besteed aan andere details van de klok zoals het oog van het gewicht. In dit geval was er een stuk kettingschakel ingesoldeerd terwijl dit een stalen oog hoort te zijn. Ook dit werd vervangen.

Opgesomd zijn de volgende werkzaamheden verricht:

  • Versleten assen gepolijst
  • 4 nieuwe lagers geplaatst
  • Ankerslijtage verholpen
  • 2 nieuwe kettingsporen
  • Oog van gewicht vervangen
  • Nieuwe haak van katrol gewicht (oude was een kromme spijker)
  • Nieuwe ketting + nieuwe wekkerketting (deze was veel te kort)
  • Nieuwe kastpennen (zaten spijkers in)
  • Diverse kastreparaties en kast in wrijfwas gezet
  • Uurwerk schoongemaakt, afgesteld en afgeleverd

Het resultaat van het gerestaureerde uurwerk mag er zijn (vergelijkt u dit eens met de eerste foto!). Dit uurwerk loopt weer voor jaren perfect. De restauratie is verantwoord uitgevoerd waarbij zoveel mogelijk originele onderdelen zijn gespaard en oude technieken zijn toegepast.